ความสำคัญและประโยชน์ของชันโรง
โดย ศูนย์ส่งเสริมเทคโนโลยีการเกษตรด้านแมลงเศรษฐกิจ จังหวัดชุมพร
ชันโรง เป็นแมลงขนาดเล็กที่มีพฤติกรรมเก็บน้ำหวานจากดอกไม้และละอองเกสร มาใช้เป็นอาหารคล้ายผึ้งแต่ชันโรงไม่มีเหล็กใน จึงไม่สามารถต่อยได้ ในประเทศไทยเราสามารถพบชันโรงได้ในทุกภาค โดยมีชื่อเรียกแตกต่างกันไปตามภูมิภาค เช่น ทางภาคเหนือเรียกชันโรงที่มีขนาดเล็กว่า แมลงขี้ตึง หรือ ตัวขี้ตังนี แต่ถ้าเป็นชันโรงที่มีขนาดใหญ่จะเรียกว่า ขี้ย้า โดยเรียกว่า ขี้ย้าดำ หรือ ขี้ย้าแดง ตามสีของลำตัวของชันโรง ภาคใต้เรียกชันโรงขนาดเล็กว่า อุง หรือ แมลงโลม และเรียกชันโรงขนาดใหญ่ว่า อุงหมี (อุงแดง หรือ อุงดำ) ภาคตะวันตกเรียก ตัวตุ้งติ้ง หรือ ตัวติ้ง เป็นต้น โดยชันโรงมีความสำคัญและคุณประโยชน์มากมายในหลายๆด้าน ดังนี้
1. การใช้ชันโรงเป็นแมลงผสมเกสร
ชันโรง เป็นแมลงที่มีศักยภาพมากเพราะชันโรงมีคุณสมบัติพิเศษหลายประการ คือ
- มีความมั่นคงในการตอมดอกไม้อย่างสม่ำเสมอ หากินหรือตอมดอกไม้ในระยะไม่ไกลจากรัง ซึ่งเกษตรกรสามารถใช้และควบคุมชันโรงให้ลงตอมดอกไม้ของพืชเป้าหมายได้
- มีนิสัยไม่ชอบเลือก จะเก็บเล็กผสมน้อยไปเรื่อย ๆ แต่ผึ้งพันธุ์จะเลือกตอมเฉพาะดอกไม้ที่ชอบ และต้องมีดอกไม้จำนวนมาก ๆ จึงจะลงตอม
- ไม่มีนิสัยรังเกียจของเก่าหรือของใช้แล้ว จะตอมดอกไม้ได้ทุกดอกแม้ว่าดอกไม้นั้นจะเคยถูกแมลงตัวอื่นตอมมาแล้ว และทิ้งกลิ่นไว้ก็ตาม
- เป็นแมลงที่ชอบเก็บเกสร มีพฤติกรรมการตอมดอกไม้ที่ละเอียด นุ่มนวล จึงทำหน้าที่ผสมเกสรได้อย่างดี
- เป็นแมลงผสมเกสรประจำถิ่นเอเชีย จึงใช้ผสมเกสรพืชพื้นเมือง หรือพืชที่มีถิ่นกำเนิดในแถบเอเชียได้ดี เช่น ทุเรียน เงาะ เป็นต้น
- มีอายุยืนกว่าแมลงผสมเกสรอื่น ๆ มาก ทำให้มีโอกาสผสมเกสรได้นาน
2. การขายรังหรือให้เช่ารังชันโรง
ผลสืบเนื่องจากการที่ชันโรงเป็นแมลงผสมเกสรไม้ผลหลายชนิดที่มีประสิทธิภาพ ทำให้ความต้องการรังชันโรงของเกษตรกรมีประมาณสูง ทำให้มีธุรกิจการขายรังชันโรงหรือเช่ารังชันโรงเพื่อวางในสวนผลไม้ในช่วงดอกไม้บานเกิดขึ้น ซึ่งปัจจุบันมีการตั้งราคาขายรังกันตั้งแต่รังละ 700 – 1,500 บาทขึ้นไป ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับชนิดของชันโรง และมีอัตราเช่ารังรังละ 250 – 300 บาทต่อฤดูกาล
3. การใช้ประโยชน์จากน้ำผึ้งชันโรง
คนทั่วไปในพื้นที่ต่าง ๆ ทั่วโลกที่มีชันโรงเป็นแมลงในท้องถิ่น เชื่อกันว่าน้ำผึ้งจากชันโรงมีสรรพคุณทางยามากกว่าน้ำผึ้งจากผึ้ง
4. การใช้ประโยชน์จากชัน (propolis)
ชัน หรือพรอพอลิสของชันโรงนั้น คนไทยโบราณนำมาใช้ประโยชน์หลายด้าน เช่น ใช้ในการยาเรือ อุดภาชนะ อุดฐานพระ และอื่น ๆ ปัจจุบันมีการค้นพบสารสำคัญที่เป็นองค์ประกอบอยู่ในชันหลายชนิด ซึ่งมีสรรพคุณทางยาจึงมีการใช้เป็นยาของแพทย์แผนโบราณ ผสมในลูกอมแก้เจ็บคอ สกัดเป็นยาฉีดพ่นรักษาแผล และผสมในเครื่องสำอาง เป็นต้น
ข่าวประชาสัมพันธ์ ณ วันที่ 29 มิถุนายน 2564
